Lịch Sử Trên 300 Năm Của Nghề Làm Nước Mắm Tĩn Phan Thiết

Nghề làm nước mắm Tĩn này cũng đã phải trải qua rất nhiều sự cạnh tranh, đổi mới để có thể phát triển và giữ được vị thế cũng như chất lượng như ngày hôm nay. Vậy điều gì giúp nước mắm Tĩn Phan Thiết có vị thế bền lâu và được trân quý, tin dùng nhiều đến như thế?

Lịch sử lâu đời của nghề làm nước mắm Tĩn

Có thể nói chính vùng biển Phan Thiết là cái nôi cho sự ra đời và phát triển của nghề sản xuất, chế biến nước mắm. Ngay từ thời Champa, tức ước lượng khoảng hơn 300 năm về trước, tại đây đã xuất hiện nghề làm nước mắm và trở thành ngành công nghiệp độc đáo, mở rộng và lan đến khắp các tỉnh trên cả nước.

Theo những gì ghi lại, thuở ban đầu, người dân sống cư ngụ tại các vùng biển, làng chài ven biển chủ yếu sống nhờ vào ngành nghề đánh bắt cá dưới biển, về sau do trữ lượng quá lớn không tiêu thụ hết trong thời gian ngắn, người dân bắt đầu tìm những phương pháp khác có thể lưu trữ lâu dài, trong đó phương pháp muối cá bảo quản được tận dụng hiệu quả. Mãi đến khoảng thời gian sau, người dân tiếp tục mài mò và sáng tạo, nghiên cứu ra phương pháp hoàn chỉnh hơn, đó là muối cá ủ chượp rồi rút kéo và lấy nước mắm trực tiếp tạo thành nước mắm nhĩ nguyên chất.

Ông tổ nghề nước mắm

Tổ nghề của nghề nước mắm này là ông Trần Gia Hòa, một người con của gia đình giáo sống ở làng Phú Trinh, Phan Thiết. Ông là người được chính nhà vua Nguyễn ban tặng cho chức quan bát phẩm nhờ vào công sáng tạo ra phương pháp rút lấy nước mắm từ những tĩn gốm xưa rồi vận chuyển bằng ghe bầu đi đến khắp nơi, từ các tỉnh phía Bắc, phía Trung rồi khắp lục tỉnh Nam Kì. Chính vào sự mở rộng này, nghề làm nước mắm Tĩn cũng được trở nên phổ biến, trở thành một trong những ngành nghề có sức ảnh hưởng và quan trọng thời bấy giờ. Ông Trần Gia Hòa cũng chính là hàm hộ của các hàm hộ nơi ấy, người có sức ảnh hưởng cực lớn, được coi như là ông tổ nghề làm nước mắm Tĩn thuở ấy.

Phương pháp chế biến nước mắm

Sơ lược về các phương pháp chế biến, người dân Làng Chài Xưa thường áp dụng phương pháp chế biến trong lu và chế biển ủ trong thùng gỗ. Nhìn chung điểm khác biệt giữa hai phương pháp này chỉ ở điểm công đoạn làm khô, còn lại về nguyên liệu giống nhau và quá trình khá giống nhau. Nguyên liệu chính để làm ra được nước mắm Tĩn nguyên chất là cá cơm than hoặc cá nục tươi và muối thô tinh khiết. Cá là thành phần khá quan trọng, phải được sàng lọc kỹ càng và qua quá trình rửa sạch mới có thể tiếp tục chế biến. Phương pháp chế biến trong thùng gỗ có thời gian ủ chượp khá lâu để muối cá kỹ, quá trình xếp cá và muối, ướp cá và muối tuân theo tỉ lệ trung bình là 10:4 hoặc 3:1, tức cứ 10 phần cá thì ướp 4 phần muối và 3 phần cá thì ướp 1 phần muối. Thời gian ủ nén là khoảng 8 đến 18 tháng, nước thứ nhất chính là nước mắm nhĩ nguyên chất và chứa hàm lượng đạm cá rin tự nhiên cao nhất. Phương pháp này ủ nén và đậy nắp kín, ủ trong nhà, nơi thoáng mát, còn phương pháp chế biến trong lu sau khi qua quá trình ủ chượp, người ta sẽ đem ra phơi dưới những trận nắng to, phơi cho đều thay vì ủ kín trong không gian kín.

Ba dòng sản phẩm đặc trưng

Hiện nay trên thị trường, nước mắm Tĩn Phan Thiết đang được ưa chuộng bởi ba dòng sản phẩm đặc biệt độc đáo. Loại Tĩn đỏ đậm đà, Nước mắm Tĩn cho trẻ em nhãn xanh và Tĩn gốm xưa quý hiếm. Mỗi dòng sản phẩm đều đạt được chất lượng tuyệt hảo và an toàn, đảm bảo độ chất lượng và uy tín của những người làm nghề lâu năm. Mỗi loại có nét đặc trưng riêng, điểm khác biệt được chú ý nhất ngoài mặt giá cả và hình dáng, thì độ đạm có bên trong cũng khác nhau, tùy vào hương vị và thành phần đạm. 

>>> Món quà biếu vô giá từ nước mắm Tĩn

Làng nghề nước mắm Tĩn tồn tại đã hơn 2 thế kỉ, dù trên thị trường đang phải cạnh tranh với các loại nước mắm khác, nhưng vẫn giữ được vị thế vững vàng của mình. Ở ngay tại Phan Thiết, địa chỉ số 36 Nguyễn Thông, hiện đã xây dựng bảo tàng nước mắm Làng Chài Xưa với thiết kế phim trường mang không gian cổ điển, mang lại cảm giác gần gũi và chân thực, giúp bạn cảm nhận và tìm hiểu rõ được không giang của một làng chài ven biển làm nghề nước mắm truyền thống lâu đời. Đây không chỉ là một sản phẩm mang giá trị ở mặt ẩm thực, mà còn là một sản phẩm chứa đựng tinh thần truyền thống văn hóa lâu đời của một tập thể người dân sống ở vùng biển Phan Thiết.