Nước Mắm Tĩn Phan Thiết Có Lịch Sử Lâu Đời Như Thế Nào?

Nổi tiếng lên với nước mắm Tĩn, đặc biệt hương thơm lan tỏa có vị ngọt ngon, mặn mà đậm đà và đặc trưng về hình dáng, chỉ với bấy nhiêu nhân tố thôi đã đủ làm nổi lên cái danh tuyệt hảo của nước mắm Phan Thiết rồi. Nhưng để tìm hiểu sâu xa, ít ai biết rằng cái nghề làm nước mắm này đã ra đời từ lâu, hẳn tận hơn 300 năm về trước mà không chỉ là nước mắm Phan Thiết, mà là nước mắm của cả đất Việt ta.

Để nói về sự ra đời của nước mắm Tĩn, ta phải tìm hiểu đến người khai sinh ra nó. Không ai khác chính là ông Trần Gia Hòa, là người ở làng Phú Trinh, quê quán ở tại Phan Thiết. Ông là người may mắn được hẳn nhà vua họ Nguyễn ban tặng cho chức quan bát phẩm, một trong chức quan danh giá thời bấy giờ, tất cả là nhờ vào công lao khai sinh, sáng tạo ra nghề làm nước mắm và góp công vào việc mở rộng thị trường.

Ông tổ nghề nước mắm Tĩn 

Người dân trước đây đánh bắt được rất nhiều cá, như trúng vụ mùa vì thế số lượng cá mà họ có quá nhiều, khi không chế biến được hết, họ nghĩ ra cách giữ lại, bảo quản ủ muối và từ đó tạo nên phương pháp ủ chượp thành mắm nước. Về sau, ông Trần Gia Hòa nghĩ ra cách đưa lượng lớn mắm nước đó vào chứa trong những thùng chứa bằng gỗ, bằng tĩn gốm cao cấp, đính lên nhãn dán độc quyền và dùng ghe bầu để vận chuyển chuyên chở đi dọc các tỉnh Nam,  Trung, Bắc và từ đó tên tuổi của ông được chú ý đến. Ông trở thành hàm hộ của các hàm hộ, tức ví như đại gia thời ấy.

Nước mắm Tĩn Phan Thiết cũng như các loại nước mắm nơi khác, nguyên liệu chính vẫn hoàn toàn là từ tự nhiên, các loại cá khác nhau nhưng ưu tiên nhất vẫn là loại cá cơm than béo nguậy hay cá sọc tiêu và muối tinh khiết. Những con cá cơm than loại ngon nhất được đánh bắt và chọn lọc kỹ càng trước khi đưa vào chế biến. Theo thường lệ, người dân thường chọn thời gian đánh bắt cá vào khoảng tháng tám, khi ấy cá mới có loại to, thơm và béo, đạt lượng đạm cao.

Nguyên liệu chính làm nước mắm tĩn ngon

Về cách chế biến, nước mắm nói chung đều là từ phương pháp ủ chượp. Giống như nước mắm Phú Quốc, nước mắm Tĩn Phan Thiết cũng dùng phương pháp chế biến ủ trong thùng gỗ hình trụ, có kích thước cao 2 mét và đường kính 2 mét, dung tích chứa được tầm 3 đến 8 mét khối nước, mục đích để muối cá. Ngoài ra, người ta còn dùng phương pháp ủ trong lu, đây được coi là cách làm phổ biến nhất vì thời gian ủ chín sẽ nhanh hơn vì lợi dụng nhiệt độ ngoài trời bằng cách phơi dưới những đợt nắng to. . . . . . . . .

Với lịch sử lâu đời của nước mắm Tĩn Phan Thiết, ta dễ dàng nhận thấy được sự khác biệt lớn nhất của loại nước mắm này so với mặt bằng chung các dòng nước mắm khác không chỉ về phương pháp và quy trình chế biến, về giá thành mà còn ở màu sắc và mùi hương. Nước mắm Phan Thiết có màu nâu sóng sánh nhẹ, trông như hướng màu nâu cánh gián nhẹ nếu nguyên liệu là cá nục và màu nâu nhạt như vàng rơm nếu nguyên liệu là cá cơm. Mùi hương thoảng nhẹ, có hương mặn nhưng đậm đà và khi ăn ta thấy rõ có vị ngọt thanh nhẹ nhàng. 

Mua nước mắm tĩn ở Hà Nội, tới Hải Sản Xanh

Nói về nước mắm Tĩn Phan Thiết, ta không chỉ phải hiểu rõ về lịch sử hình thành, mà hơn nữa còn phải hiểu rõ về quy trình làm ra, có như thế mới thấy được giá trị của mỗi giọt nước mắm quý giá như thế nào. Lịch sử hơn 300 năm hình thành và phát triển, cho đến nay, nhắc đến nước mắm Tĩn Phan Thiết, ta như nghe đến một nền văn hóa lâu đời của xứ sở vùng làng chài Xưa. Hiện nay, ở Phan Thiết, người ta còn xây dựng nên Bảo tàng Nước Mắm Tĩn tại số 36 Nguyễn Thông nhằm phục vụ cho nhu cầu tham quan, tìm hiểu và mua sắm trực tiếp cho du khách mỗi khi ghé thăm vùng biển này.